Wie schön das Ruhrgebiet ist, weet jij na het lezen van deze blog. Toen ik mijn weekendje Ruhrgebied aankondigde leverde dat meewarige blikken op. Ga je bratwurst eten tussen de vervuilende staalfabrieken en kolenmijnen? Heb je je paraplu tegen de zure regen ingepakt? Nein liebe Leute, das war einmal!
De kolendampen zijn vervlogen en het machinekabaal is verstomd. De industrie is nog niet helemaal verdwenen, maar anno 2018 is het Ruhrgebied een hippe en culturele oase. Industriële productiekolossen zijn omgetoverd tot kunstkathedralen. Op de plekken waar ooit met bloed, zweet en tranen steenkool werd gedolven vind je nu musea, galeries en restaurants. In deze blog neem ik je mee naar drie transformaties die je niet mag missen.
1. De Mondriaan onder de mijnen
Een industriële Victor Boogie Woogie
Torenhoge schoorstenen, koperkleurige pijpleidingen en transportbanden met een stijgingspercentage van 12% spelen hier een potje mikado voor gevorderden. We zijn bij de Zeche Zollverein, ooit de grootste kolenmijn ter wereld en sinds 2001 UNESCO werelderfgoed. De skyline is een oneindige verzameling van lijnen, vormen en kleuren: een industriële Victory Boogie Woogie.
De installaties en machines zijn langzaam aan het vergaan, het onkruid uiteraard niet. Op een oude treinwagon heeft een klimplant zich genesteld. Aan de voet van de installaties groeien wilde bloemen. Het Tsjernobyl-effect, maar dan zonder stralingsgevaar.
Het Tsjernobyl-effect
Je kunt de verhalen achter dit surreële landschap op verschillende manieren ontdekken. In de kolenwasserij boven de mijn vind je het Ruhrmuseum. Hier kom je alles te weten over de geschiedenis en industrialisatie van het Ruhrgebied. Om er te komen neem je een knaloranje roltrap, ontworpen door onze ‘eigen’ Rem Koolhaas.
Ook als je niet naar het museum gaat is de voormalige kolenwasserij een leuke plek om te bezoeken. Je hebt hier namelijk een prachtig uitzichtpunt over een groot deel van de Zeche Zollverein en eet hier lekkere broodjes bratwurst. In de museumshop blader je door de koffietafelboeken met indrukwekkende foto’s van toen fysieke arbeid nog heel gewoon was.
Op de roltrap van Rem
We lunchen hier wel, maar slaan het museum over en kiezen voor een rondleiding door de cokesfabriek (die Kokerei), ooit de grootste van Europa. In deze ovens werd de steenkool uit de mijnen verhit tot cokes. Die cokes werden vervolgens gebruikt om in de hoogovens van ijzererts ruw ijzer te maken. Ook zijn cokes belangrijk voor de synthetische industrie. Ze worden gebruikt bij de productie van tandpasta, make-up en medicijnen.
De cokesfabriek met links de langwerpige bakovens
Gids Werner wandelt met ons door deze ‘bakgallerij’ die bestaat uit 304 roestbruine bakovens, van 6 meter hoog en 13 meter diep. Sinds 1993 is het vuur gedoofd en heeft het complex een andere bestemming gekregen. ’s Winters kun je langs de honderden ovens schaatsen. In de zomer wordt het bassin omgetoverd tot zwembad. Midden in de fabriek vind je restaurant die Kokerei waar lunch en kleine maaltijden worden geserveerd.
De cokesfabriek in bedrijf
Werner vertelt in het Duits, maar behalve de foute Hollander-grappen begrijpen we alles. Hij neemt ons mee van a tot z in het productieproces. We bezoeken de kleedkamers van de arbeiders en staan in de ovens. We krijgen oude foto’s te zien waarop de oven in bedrijf was. De gloeiende kolen, stoom en vonken spatten ervan af. Op het dak verbazen we ons over het indrukwekkende rookpluimenpanorama.
Werner legt uit dat niet alle rookpluimen uit schadelijke stoffen bestaan. In de nabijgelegen actieve cokesfabrieken worden de cokes nog altijd afgeblust, zodat ze afkoelen en vervoerd kunnen worden. Om zure regen te voorkomen gieten ze drinkwater erover. Alsof God pijp lurkt, zo groot zijn de stoomwolken die door de opgieting ontstaan. Wolken van 100% saunakwaliteit, aldus Werner.
Uitzicht vanaf de cokesfabriek
2. Van afvalberg naar achtbaan
Wie het eerst boven is…
Duisburg verwerkt haar industriële verleden op een andere, bijzondere manier. Op een half uurtje fietsen vanuit het centrum ligt de Magic Mountain: Tiger and Turtle. Vlak naast een woonwijk duikt ie plotseling op: een extreme achtbaan met steile hellingen, scherpe bochten en zelfs een looping.
Als we dichterbij komen zien we dat de karretjes ontbreken. Deze 249 tredentellende ‘strollercoaster’ van 220 meter lang bedwing je zelf, al wandelend. Alleen bij de looping worden we teruggefloten. Een hekje herinnert ons eraan dat we de strijd met de zwaartekracht nooit zullen winnen.
Als je goed kijkt zie je zelfs de Rijn…
Een minimale lengte is niet vereist, je wordt niet misselijk en je staat op de foto zonder dat je gezicht lijkt op dat van een langharige teckel die geföhnd wordt. Het allergrootste voordeel is toch wel dat je onbeperkt van het uitzicht kunt genieten en niet al na 3 seconden naar beneden stort. Rechts zie je de bossen en lommerrijke buitenwijken liggen, links kijk je door de looping op een skyline van containers en koeltorens.
Wandelen over de traagste achtbaan ter wereld
Tiger and Turtle is gebouwd op een gesaneerde afvalberg en is de grootste sculptuur van Duitsland. Het werk kostte 2 miljoen en zag in 2008 het levenslicht. Het is gemaakt van zink, staal en tin: allemaal restafval uit de mijnen. Het kunstwerk is gratis toegankelijk, 24 uur per dag en 365 dagen per jaar geopend. Wij zijn er overdag, maar in de leuningen zijn 880 ledlampjes aangebracht waardoor je ook ’s avonds een ritje kunt maken. Als je in het Ruhrgebied bent, bezoek dan zeker deze traagste achtbaan ter wereld.
3. Astronaut voor 1 dag
Misschien wel het spannendste kunstwerk ter wereld: In Orbit van Tomás Saraceno
Een derde geslaagde transformatie vinden we net buiten het Ruhrgebied. In hartje Düsseldorf staat het Ständehaus, een gebouw in Italiaanse palazzo-stijl. Rond een grote binnenplaats loopt een kloostergang die je toegang geeft tot de verschillende vleugels. Tot 1989 was dit de zetel van het parlement van Noordrijn-Westfalen, sinds 2002 vind je er K21: een museum voor moderne kunst. Degelijke Duitse politici zijn ingeruild voor experimentele werken en installaties.
Kunst in de ‘kloostergang’
Naast de vele tijdelijke exposities, is er een vaste collectie met werk van o.a. Paul McCarthy (bekend van de stoutste kabouter van Rotterdam). De belangrijkste reden om K21 te bezoeken is dat je er astronautje kunt spelen dankzij ‘in Orbit’ van Tomás Saraceno.
In Orbit gezien vanaf de begane grond
Kunst met een mentale én fysieke uitdaging: dat is ‘in Orbit’. Op 25 meter hoogte, net onder de glazen koepel van het museum, hangen drie gigantische netten. De netten bestaan uit dunne en onverwoestbare staalkabels die ongetwijfeld uit het Ruhrgebied komen. Samen vormen ze het heelal, met metersgrote doorzichtige bollen als planeten. Al balancerend bewegen de bezoekers zich behoedzaam voort op de wiebelende netten. Sommige gasten klampen zich wanhopig vast aan een van de ‘planeten’. Vanaf de begane grond lijkt het alsof André Kuipers en collega’s op expeditie zijn naar een verderop gelegen ruimtestation.
Klimmen en klauteren in het zonnestelsel
We nemen de lift naar de vierde etage. Voordat we aan onze ruimtereis mogen beginnen, moet er eerst getekend worden. We zijn namelijk zelf verantwoordelijk mochten we onverhoopt toch 25 meter lager op de marmeren vloer belanden. Maximaal 10 bezoekers mogen tegelijk op expeditie. Onze telefoons en horloges leveren we in. In een zweterige overall, met bergschoenen en knikkende knieën klauteren we van planeet naar planeet.
Overall aan en gaan!
Natuurlijk is het veilig. Maar toch. Het net deint dankzij de bewegingen van andere bezoekers steeds harder. Als ik naar beneden kijk zie ik op de begane grond bezoekers met een hand voor hun mond ontzet naar boven staren. Ik had nooit gedacht dat kunst mij zo bang zou maken.
Siësta…
Als mijn knieën echt niet meer willen, pak ik er een kussentje bij. Al schommelend in dit kunstmatige zonnestelsel staar ik door het glazen dak naar de echte wolkenlucht en dommel langzaam weg. Ik ben nog maar net aan mijn siësta begonnen als de suppoost roept dat de expeditie is afgelopen.
Astronaut voor één dag: durf jij het aan?
Praktische tips voor een weekendje Ruhrgebied
Als je er echt een groene reis van wilt maken reis je met de trein naar het Ruhrgebied. Vanaf Utrecht doe je hier ongeveer 2 uur over. Wij verbleven in Essen, in het hart van het Ruhrgebied. Met bijna 600.000 inwoners is dit een van de grootste steden van de regio en een goede uitvalsbasis om de omgeving te verkennen.
De verbindingen tussen de steden in het Ruhrgebied zijn prima. Treinen rijden vaak en de grote steden beschikken bijna allemaal over een eigen metro. Dankzij de meer dan 1200 kilometer aan fietspad kun je je ook per tweewieler goed verplaatsen. Wij huurden fietsen op de treinstations van Essen en Duisburg. Je kunt ook gebruik maken van een deelfietssysteem: Metropoolradruhr. Dit systeem is vooral handig als je de fiets maar een half uur nodig hebt. Wanneer je langer wilt fietsen ben je goedkoper uit bij het station.
Hoteltip
Niu Cobbles is een hip hotel in hartje Ruhrgebied
Het was een behoorlijke uitdaging om iets anders te vinden dan een saai zakenhotel of truttig gasthof. Gelukkig vonden we het niu Cobbles hotel in Essen. Een jong en hip hotel, met een interieur dat met een kwinkslag verwijst naar de mijnbouw. Mijnwerkershelmen verlichten de receptie en op onze kamermuur stond een streetart-achtige afbeelding met daarop de bakovens van de eerder bezochte cokesfabriek.
Het industriële verleden zie je terug in de hotelkamer