9 hoogtepunten van Tbilisi en omgeving

564

Reis jij graag naar plekken die nog niet veroverd zijn door de massatoerist? Houd je van cultuur, natuur én granaatappel? Dan is Georgië de ultieme bestemming. Georgië is uniek, afwisselend en spotgoedkoop. Vanuit de hoofdstad Tbilisi kun je in een kleine week veel van dit bijzondere land zien en een roadtrip maken door de Kaukasus. Ik neem je mee naar de hoogtepunten van Tbilisi en omgeving.

Een reis door Georgië stond al lang op mijn verlanglijst. De historische hoofdstad, het roerige Sovjet-verleden en de machtige Kaukasus deden mijn reizigershart sneller kloppen. De beelden van Wie is de Mol maakten mij nog nieuwsgieriger. Vol verwachting stapte ik eind december 2018 in het vliegtuig naar Tbilisi voor zes dagen Georgië.

1. Het oude centrum van Tbilisi

Schots en scheef, authentiek en charmant: het oude centrum van Tbilisi blijft verrassen

Een wandeling door het oude centrum van Tbilisi voelt als een architectonische tijdreis. Een groot deel van het centrum is sinds 1850 niet veranderd. Restauraties zijn zeldzaam. De huizen zijn scheef, verzakt en soms zelf onbewoonbaar, maar juist hierdoor authentiek en charmant. Tbilisi is vaak door andere landen veroverd. Gelukkig lieten de indringers de gebouwen in de oude stad met rust. Vanuit ons hotel lopen we minstens tien keer door dezelfde straat (Lado Asatiani straat) en iedere keer zien we weer andere details.

De pastelkleurige balkonnetjes van Tbilisi

De patronen in het houtsnijwerk van de pastelkleurige balkons lijken op de gehaakte tafelkleedjes van je oma. De gevels met leeuwenkoppen, woeste adonissen en Griekse zuilen zouden zo uit Rome of Athene kunnen komen. Een straat verder waan je je dankzij een huis in Moorse stijl in Sevilla. In de souterrains zijn supermarktjes, barretjes en bakkerijen gevestigd. Het is kosmopolitisch, oud en vooral zo anders.

Sommige deuren staan open en geven je een kijkje in het ultieme ‘Ik vertrek’ pand. De schaarse verlichting schijnt op een afgebladderd plafond vol ornamenten. Mocht je een gebouw willen opknappen dan hoef je geen Georgische vrienden te hebben of een zak met steekpenningen mee te nemen.  Qua corruptie schijnt het hier namelijk reuze mee te vallen, daar hebben zelfs de taxichauffeurs het over: “Georgia no corruption, Azerbaijan, very corrupt”. 

Suikerspinroze en mintgroene huizen

In de buurt van het Meidan plein zijn de woningen wel gerenoveerd. De suikerspinroze en mintgroen geschilderde huizen zijn omgetoverd tot hotels en restaurants. Uit de souvenirwinkels klinkt kerstmuziek. Het ziet er gelikt uit, waar komt dan toch die stank vandaan?

Die lucht komt van de zwavelbronnen waar Tbilisi haar naam aan te danken heeft. Tbilisi betekent warme plaats en verwijst naar de bronnen die al eeuwenlang bezocht worden. De zwavelbaden zijn te herkennen aan de stenen koepels waar stoom uit komt. De mannen en vrouwen badderen gescheiden en zonder badkleding. Er zijn sauna’s, je kunt je laten masseren of een privé bad exclusief voor je gezelschap huren. De bekendste baden zijn Abanotubani, Royal Bath en Orbeliani Baths.

2. Het uitzicht vanaf het Narikala fort

Voor een mooi uitzicht op Tbilisi loop je via de oude stad omhoog naar het Narikala fort. De klim valt mee, in tien minuten ben je boven. Mocht het nodig zijn dan kun je jezelf onderweg moed indrinken met een vers glas granaatappelsap, te koop bij de vele stalletjes langs de weg.

Sinds de vierde eeuw wordt vanaf deze berg over de stad gewaakt. Hier kom je voor het panorama op Tbilisi. De balkonnenparade van de oude stad, de blinkende kantoorgebouwen in het nieuwe centrum en in de verte de troosteloze Sovjet-flats: een architectuurcollage die drie eeuwen overbrugt.

Voor minder dan een euro reis je met de kabelbaan weer naar beneden en stap je uit bij het Rike park. Je kunt er ook voor kiezen om naar boven te gaan met de kabelbaan. Houd er dan wel rekening mee dat de wachtrij beneden een stuk langer is.

3. Roadtrippen door de Kaukasus

Als je in Georgië bent, bezoek dan zeker de Kaukasus waar je kunt wandelen tussen bergen van meer dan vijf kilometer hoog! Geen zin om te lopen? Dan kun je hier uitstekend parasailen en in de winter skiën of snowboarden.

Ben je niet zo’n adrenalinejunk maak dan een roadtrip van Tbilisi via de Georgische militaire hoofdweg door het hart van de Kaukasus. Dit is een van de mooiste routes ter wereld. Je rijdt door  brede valleien, bergtoppen met eeuwige sneeuw en oude forten. Koeien en schapen hebben voorrang in de verlaten dorpjes waar de laatste VvE vergadering in 1929 heeft plaats gevonden. Je kunt de route heen en terug in een dag afleggen, maar met een overnachting is het allemaal net iets relaxter.

De Georgische militaire hoofdweg route verbindt Georgië met Rusland en is zo’n 200 kilometer lang. Het is een belangrijke transportader. Ondanks dat de militaristische naam misschien anders doet vermoeden is deze weg volkomen veilig. Nou ja, met uitzondering van de oude Lada’s die midden op de weg hun laatste adem uitblazen.

Sneeuwinfarct

Het is een aanrader om naar het bergdorp Kazbegi (ook bekend als Stepantsminda) te rijden. Hier staat het meest Instagramwaardige kerkje van het land: de drievuldigheidskerk van Gergeti (Tsminda Sameba). Dit koepelkerkje uit de veertiende eeuw ligt op 2170 meter en is omringd door bergreuzen als de Kazbek van 5047 meter hoog. Vanuit het dorp loop je er in zo’n vijf kwartier naar toe.

Helaas moeten wij het doen met het uitzicht. Er ligt te veel sneeuw. Zelfs de locals die niet opkijken van een meter meer sneeuw schudden teleurgesteld hun hoofd wanneer we informeren of de weg begaanbaar is.

Gelukkig zien we vanuit ons hotelzwembad de drievuldigheidskerk schitteren in de Georgische winterzon. Op onze hotelkamer kijken we hoe het kerkje verkleurd tijdens zonsondergang en tijdens het ontbijt in de hotellobby zien we hoe het kleine gebedshuis een sneeuwstorm doorstaat. En dat allemaal in het Rooms hotel.

Exclusieve skihut

Toen ik de unaniem lovende recensies over dit hotel las in Linda magazine, Elle en de Volkskrant kreeg het meteen een plekje op mijn bucketlist. Het Rooms hotel ligt aan de rand van het dorp Kazbegi. Dankzij de grote ramen van vloer tot plafond over de hele breedte heb je een schitterend uitzicht op het berglandschap met kerk.

Het hotel is van hout, aan de muren hangen vintage posters en dankzij de gasten die soms de halve wereld hebben over gereisd (en merken dat het uitzicht nog mooier is dan verwacht) heerst er een vrolijke sfeer in deze exclusieve ‘skihut’. Voor dit onbetaalbare uitzicht betaalden wij 180 euro voor 1 nacht inclusief een uitgebreid ontbijt en onbeperkt gebruik van zwembad, sauna en gym. Gun jezelf deze luxe en ga!

4. De propaganda-parade in het Stalin museum

Er is één Georgiër die iedereen kent: Jozef Stalin. De man die Hitler op zijn knieën kreeg, maar zelf ook een van de grootste massamoordenaars van de twintigste eeuw was. In zijn geboortestad Gori is niettemin een museum aan de besnorde man gewijd. Gori ligt op zo’n vijf kwartier rijden van Tbilisi.

Naast het museum staat de treinwagon waarmee Stalin veel reisde, bijvoorbeeld naar de conferentie van Yalta. Donkere, muffe coupés, met een kersenrood tapijt. Het spannendste is de meters hoge opstap bij het in- en uitstappen. Even verderop bevindt zich de hut waar kleine Jozef het levenslicht zou hebben gezien. Net zo echt als Egyptenaren die beweren het rietenmandje van Mozes te hebben gevonden.

Het museumgebouw ziet er dankzij de zuilen aan de buitenkant uit als een Griekse tempel. Binnen wordt Stalin geportretteerd als een alleraardigste adonis. Het is alsof mijn geschiedenisboek over Sovjet-propaganda tot leven komt. Overal hangen foto’s en portretten van Stalin die kinderen over hun bol aait, verse tulpen aangereikt krijgt en door arbeiders wordt toegejuicht.

De Georgische ‘goedheiligman’

We sluiten aan bij de Engelstalige rondleiding van Svetlana. “Stalin was a very smart man”. Tja, wanneer je als leider merkt dat niet iedereen het met je eens is, je vervolgens alle oogsten naar het buitenland exporteert en daarmee de opstandige bevolking letterlijk en figuurlijk (mond)dood maakt ben je vooral sluw en meedogenloos. Veel triviale ‘feiten’, ook over zijn privéleven, passeren de revue. We krabben ons een paar keer achter de oren. Is dit écht? Voor ons is het een surrealistische ervaring. 

Ook de expositie zelf is een kritiekloze ode aan Jozef. Vitrinekasten puilen uit met relatiegeschenken van buitenlandse mogendheden. Je gaat hier bijna geloven dat Stalin een sympathieke, goedlachse allemansvriend was, de Georgische goedheiligman. Wat na een uur ook heel duidelijk wordt is dat Jozef S. beduidend vaker lachte dan het museumpersoneel. Dat personeel is vooral bezig met hun telefoon of probeert je een taxirit met een familielid aan te bieden naar grotstad Uplistsikhe, een bestemming die we ook zullen bezoeken.

In de kelder is een benauwd hok van 6 m² ingericht waar twee minuten wordt stilgestaan bij de slachtoffers van Stalins bewind. Aan het ‘complete’ verhaal wordt nog gewerkt: ‘It’s complicated’, aldus onze gids. Het museum is momenteel een propaganda-parade van de buitencategorie. Ik ben benieuwd of en hoe ze de geschiedenis gaan ‘herschrijven’.

5. Grotstad Uplistsikhe

Op 1,5 uur rijden van Tbilisi en op twintig minuten rijden van Gori ligt grotstad Uplistsikhe, een van de eerste bewoonde gebieden van Georgië. In een bergwand zijn honderden woningen uitgehouwen en bovenop staat een kleine kerk. Tussen 1000 voor Christus en 1240 na Christus is deze plek bewoond geweest. Op het hoogtepunt leefden hier maar liefst 20.000 mensen. Deze grotstad is het Matera van Georgië!

Via een steile klim klauter je naar de ‘stad’, terwijl je een prachtig weids uitzicht hebt op de omgeving. Je moet wel entree betalen, maar kunt vervolgens overal ongestoord rondlopen. De locals geven blijkbaar de voorkeur aan een baan als suppoost in het Stalin museum. Via smalle gangen loop je van woning naar woning. In sommige kamers zie je de resten van rijkversierde plafonds, daar woonde ongetwijfeld een rijke dame of heer. Het is een unieke plek en workout in een! Als je naar Gori gaat, pak Uplistsikhe dan zeker even mee.

6. Chinkali eten 

Hmmmm Georgië, wat eten ze daar eigenlijk? Dit was een van de vragen die ik vaak te horen kreeg als ik vertelde over onze reis. De Georgische keuken is voedzaam, heeft verrassend veel vegetarische opties, maar kent weinig afwisseling. Granaatappel, aubergine en kaas vormen de heilige drie-eenheid. In elk gerecht zit minstens een van deze ingrediënten.

Als snack, lunch voor- én bijgerecht eet je bijvoorbeeld chatsjapoeri: een plat rond brood gevuld met gesmolten kaas, een soort pizza uno formaggio. Elke regio heeft zijn eigen versie. De exotische variant wordt geserveerd met een spiegeleitje erop. Stoofpotjes zijn een populair hoofdgerecht. Gevuld met vlees of aubergine, op een bedje van polenta of rijst en altijd gedecoreerd met knapperige granaatappelpitjes. De lekkerste vegetarische stoof aten wij bij Cafe Leila.

Ons lievelingsgerecht

Wat je zeker moet proberen zijn de chinkali: grote dumplings gevuld met bouillon, uien, koriander, munt en gekruid gehakt. De vegetarische variant heeft als basis kaas of aardappel. Je bestelt ze per stuk. Voor 1 chinkali betaal je een halve euro. Bijna alle restaurants hebben chinkali op het menu staan.

De afwisseling in de Georgische keuken is vrij beperkt. Als je even zoekt zijn er, zeker in Tbilisi, genoeg alternatieven. Lekkere burgers eet je bij burgerbar Respublika Grill Bar en Organique Josper Grill Bar. Ook fusion restaurants waar de Georgische en Westerse keuken worden gecombineerd zijn populair in de hoofdstad. Een voorbeeld is Stamba (dat onderdeel uitmaakt van het Rooms Hotel in Tbilisi) en ook Café Volver. De Georgische equivalent van Starbucks is Entree waar ze naast koffie ook een uitgebreid en goed assortiment van taartjes en broodjes hebben.

7. De Sovjet-souvenirs van de Dry bridge market

Medailles van de slag bij Stalingrad, postzegels met de lancering van de Spoetnik, een lichtblauwe draaischijftelefoon met in het midden een rode hamer en sikkel, maar ook LP’s van de Beatles, Stones en Michael Jackson. Aan de hand van kunst, kitsch en de top 2000 reis je op de Dry Bridge Market door de geschiedenis van de twintigste eeuw. Laat je verrassen, test je onderhandelingsvaardigheden en sla je slag. De markt is iedere dag geopend, van elf uur ’s ochtends tot vijf uur ’s middags.

8. Reli-hoofdstad Mtscheta

Net buiten de hoofdstad ligt Mtscheta, de plaats waar de Georgische koning zich in de vierde eeuw tot het christendom bekeerde. Op dezelfde plek werd enkele eeuwen later het Dzjvariklooster gebouwd. De locatie is duidelijk met goddelijk goedkeuring is uitgezocht. Het klooster ligt op een berg waar je uitzicht hebt op Mtscheta en ziet hoe de rivieren Aragvi en Mtkvari samenvloeien.

De kleine, ronde kapel is opgebouwd uit grote grijze keien en verlicht met kaarsen. In het midden staat een groot houten kruis. Er hangen iconen aan de muur en bij binnenkomst slaan bezoekers devoot een kruisje. In de winter is het een mooie en serene plek, in de zomer een hysterisch bedevaartsoord, aldus onze gids.

Ook in Mtscheta zelf is het een en al kerk dat de klok slaat. Daar is een goede reden voor. In de Svetitskhoveli-kathedraal zou namelijk de mantel van Jezus Christus begraven zijn. Niet alleen onze gids, ook de taxi-chauffeur en onze Georgische vrienden delen dit verhaal graag. Of het nu waar is of niet, de kathedraal is al sinds eeuwen goed beveiligd en omringd door een hoge kasteelmuur. Om bij de kerk te komen loop je door een metershoge toegangspoort. Twee stierenkoppen houden in de gaten wie er naar binnen gaat.

Eenmaal in de kerk zijn we onder de indruk van de enorme fresco’s, de rijkversierde graven van de Georgische vorsten en de vele gelovigen die de iconen kussen. De een na grootste kerk van Georgië heeft terecht een plek veroverd op de UNESCO werelderfgoedlijst.

9. Het Nationaal Museum

Ok, we weten dat Georgiërs van zwavelbaden houden en gevelonderhoud geen prioriteit heeft. Om toch een iets genuanceerder beeld te krijgen is het Nationaal Museum in Tbilisi een geschikte plek. Hier leer je op een toegankelijke manier over de natuur, cultuur en kunstgeschiedenis van het land. 

In de kelder is de Georgische schatkist leeggekieperd. Diamanten diademen, gouden kettingen met grote schakels waar de uit Armenië afkomstige Kardashians een moord voor zouden doen, maar ook kleine en bescheiden, -maar minstens zo stijlvolle-, oorbellen.

Op de begane grond sta je oog in oog met beren en (uitgestorven) tijgers. We verbazen ons over de veelzijdige flora en fauna van dit kleine land in de Kaukasus. Interessant zijn de tientallen schedels, die de ontwikkeling van de homo sapiens laten zien, inclusief schedels van onze voorouders, zoals de Neanderthaler. Ze zijn afkomstig uit de hele wereld. Het zijn geen gelikte Damien Hirst taferelen, ze missen tanden en kaken en zijn ingedeukt. 

Na de schedels is het tijd voor een luchtiger onderwerp: wijn! Georgië is namelijk de bakermat van de wijn en dat zie je ook terug in het museum. Wijnvaten van 6000 jaar oud zijn tentoongesteld Hoe zou zo’n rijpe wijn hebben gesmaakt? Daar had het museum beter op in kunnen spelen. Misschien toch even leentjebuur spelen bij Cité du Vins, het wijnmuseum in Bordeaux en een gratis proeverij aanbieden?

14 april 1978

De derde verdieping is gewijd aan de Sovjet bezetting, waar Georgië het grootste deel van de twintigste eeuw onder geleden heeft. Tijdens deze periode werden leden van de politieke en culturele elite met anti-Russische ideeën verbannen of vermoord, zodat er een marionettenregering over bleef. Via kranten, beelden en kunstwerken (vaak van opgepakte kunstenaars) wordt het verhaal verteld.

Wij leerden dat Georgië ook een eigen versie van de Praagse lente heeft gekend: op 14 april 1978 gingen duizenden Georgiërs de straat op. Ze protesteerden tegen de aangekondigde grondwetswijziging om het Russisch naast het Georgisch als officiële taal in te stellen. De protesten hadden succes: de Georgische taal bleef de enige officiële taal.

Hoe kom je er?
Georgian Airways vliegt vanaf Schiphol rechtstreeks op de hoofdstad Tbilisi. Wij betaalden 330 euro voor een retourticket met ruimbagage. Woon je dichtbij de Duitse grens dan kun je met Wizz Air vanuit Dortmund een stuk goedkoper naar Kutaisi vliegen. Kutasi is de tweede stad van Georgië en van daaruit kun je in een halve dag doorreizen naar Tbilisi. Ook zijn er goedkopere vluchten met tussenstop in Kiev of Istanbul.

Hoteltip
Wij verbleven in Tblisi in hotel Communal Sololaki een kleinschalig boutique hotel op een kwartier lopen van het oude centrum. Het hotel heeft ruime kamers, aardig personeel en een fantastisch uitgebreid ontbijt.